به نقل از «ایسنا»

نگاهی کوتاه به مولوی و بن‌مایه‌های اشعار او درمورد عرفان

تاریخ انتشار: ۸ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۸۷۱۳۸

ایسنا/خوزستان هشتم مهر روز بزرگداشت مولوی است و به همین مناسبت دکتر نادر کریمی‌راد مطلبی با نام «نگاهی کوتاه به مولوی و بن‌مایه‌های اشعار او درمورد عرفان» را نگاشته و برای انتشار در اختیار ایسنا گذاشته است.

 دکتر نادر کریمی‌راد مدرس دانشگاه پیام نور و دانشکده فنی و حرفه‌ای شهید چمران اهواز و عضو فرهنگستان اهل قلم ایران است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از وی تاکنون ۲ مطلب «یادداشتی برای روز قلم»، درنگی بر «دانش پارسی» (نقد و تحلیل کتاب) و درنگی بر «مالا» اثر پوشپا ویکه در این خبرگزاری منتشر شده است. وی همچنین مؤلف کتاب‌های «فارسی عمومی»، «شاهد شکرفشان» (بررسی و شرح عزلیات سعدی) و «رمانتیسم در شعر فروغ فرخ‌زاد» است.

«قرن چهارم را می‌توان مبدا تلاقی عرفان اسلامی و ادبیات فارسی دانست. اما در قرن ششم برای نخستین بار «سنایی» با سرودن اشعار ذاهدانه و تعلیمی به طور جدی مباحث عرفانی را در قالب‌های شعری مثنوی و قصیده جای داد و پس از وی ادامه دهنده راه سنایی «عطار» بود که با نگاه و کلام عارفانه خود سبب استمرار این مسیر گردید. با تمامی تفاسیر بدون شک نقطه اوج تبلور مباحث عرفانی مولوی می‌باشد.

مولانا با نام جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی شاعر بزرگ قرن هفتم می‌باشد. پدر وی بهاءالدین از علما و صوفیان بزرگ زمان خود بود که به سبب رنجشی که بین او و سلطان محمد خوارزمشاه پدید آمده بود از بلخ بیرون شد و بعد از مدتی سیر و سیاحت به قونیه رفت. مولانا بعد از فوت پدر تحت تعلیمات برهان‌الدین محقق ترمذی قرار گرفت. ملاقات وی با شمس تبریزی در سال ۶۴۲ هجری قمری انقلابی درونی در وی پدید آورد که موجب ترک مسند تدریس و فتوای وی شد و به مراقبت نفس و تذهیب باطن پرداخت. در واقع شمس دریچه‌ای را به روی مولوی گشود که با تاثیر آن بر روح و جانش، او را به تحقیق و جستجو درباره خویشتن واداشت و این دیدار به نقطه عطف زندگی او بدل شد.

 اگر بخواهیم مختصری در مورد عرفان مولانا سخن بگوییم باید به این نکته اشاره کرد که به باور مولانا سالک واقعی در مسیر کشف و شهود عارفانه خویش به این حقیقت دست می‌یابد که ریشه تمامی رنج‌ها در نفس انسان نهفته است و این آگاهی از ماهیت نفس سبب می‌شود تا خود را به طور تمام و کمال به معبود واگذار نماید. همچنین از دگر مباحث مطرح شده در شعر وی اندیشیدن مولانا به «مردن پیش از مرگ» است. «مردن» به رهایی از قید تعلقات دنیوی و وابستگی‌های نفسانی اشاره دارد و «مرگ» همان مردن واقعی و پایان حیات است.

در اندیشه او عارف واقعی کسی است که بتواند پیش از فرارسیدن زمان مرگش از علایق دنیوی خویش دست بردارد و به منبع عشق الهی متصل شود. مولانا شاعر و صوفی است که مبدا عرفان را عشق می‌داند و عارف نه با عقل و علم که با ابزار عشق به کشف رمز و راز هستی می‌رود. از این روست که عارف واقعی در مقام قیل و قال نیامده و آنچه را که حقیقت است می‌بیند و پیوسته نیز می‌جوید.

دکتر نادر کریمی‌راد 

از اشعار مولانا که در مورد عشق به خداوند سروده است می‌توان به این قصیده معروف اشاره کرد:

ای قوم به حج رفته کجایید کجایید

معشوق همینجاست بیایید بیایید

معشوق تو همسایه و دیوار به دیوار

در بادیه سرگشته شما در چه هوایید

گر صورت بی‌صورت معشوق ببینید

هم خواجه و هم خانه و هم کعبه شمایید

ده بار از آن راه بدان خانه برفتی

یک بار از این خانه بر این بام برآیی

شعر و شور مولانا بی‌پایان است و فقط در قلمرو عرفانی خود او می‌گنجد و با هیچ فلسفه، منطق و علمی قابل محک نیست. همین شور و وجد عرفانی است که به معرفت او جذابیت بخشیده است؛ جذابیتی که نمونه‌اش را در کلام و بیان هیچ عارف دیگری نمی‌توان یافت.»

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری استانی شهرستانها روز بزرگداشت مولانا استانی اجتماعی استانی فرهنگی و هنری استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی سیاسی استانی ورزشی استانی علمی و آموزشی زنجان استانی اجتماعی استانی فرهنگی و هنری استانی اقتصادی استانی شهرستانها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۸۷۱۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (9 اردیبهشت)

دوش سودای رخش گفتم ز سر بیرون کنم
گفت کو زنجیر تا تدبیر این مجنون کنم

قامتش را سرو گفتم سر کشید از من به خشم
دوستان از راست می‌رنجد نگارم چون کنم

نکته ناسنجیده گفتم دلبرا معذور دار
عشوه‌ای فرمای تا من طبع را موزون کنم

زردرویی می‌کشم زان طبع نازک بی‌گناه
ساقیا جامی بده تا چهره را گلگون کنم

ای نسیم منزل لیلی خدا را تا به کی
ربع را برهم زنم اطلال را جیحون کنم

من که ره بردم به گنج حسن بی‌پایان دوست
صد گدای همچو خود را بعد از این قارون کنم

ای مه صاحب قران از بنده حافظ یاد کن
تا دعای دولت آن حسن روزافزون کنم

تفسیر :

به تازگی کار جدیدی را شروع کرده اید که نباید آن را نیمه تمام رها کنید. از ناکامی ها و رنج هایی که در مسیر زندگی پیش می آید ناامید نشوید.

برای موفقیت در هر کاری باید با ریزبینی نقاط ضعف خود را پیدا کرده و برای رفع آن ها بکوشید. زندگی پستی بلندی های فراوانی دارد، از شکست ها ناراحت نشوید و به خداوند توکل داشته باشید.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (8 اردیبهشت)